Over de golven en de oceaan
Afgelopen maanden bungelde ik als een rups in zijn cocon. Ik deed verschillende pogingen mijn vleugels te strekken en mezelf te bewegen in de buitenwereld. Maar het ging niet. Het gevolg was een kerkhof vol onrijpe, mismaakte schrijfsels op het bureaublad van mijn laptop. Nieuwe initiatieven strandden in mijn hoofd. Ik moest mij overgeven aan het niet-weten en niet-kunnen van het moment.
In de schaduw van al het Grote Nieuws van dit moment, deden mijn eigen gedachtes en gevoelens compleet onbeduidend aan. Wat kan ik nog bijdragen terwijl de aarde bezwijkt onder onze grote menselijk voetafdruk? Waar kan ik heen met mijn verontwaardiging en wanhoop over de oorlog in Oekraïne? Belachelijk en verschrikkelijk vind ik het dat op 200 meter van mijn huis mensen in de rij staan bij de voedselbank. Ik vond gewoonweg geen woorden om uit te drukken wat er allemaal in mij speelde.
Ontkennen gaat niet meer
Ik voelde me ook verlamd om bij te dragen aan oplossingen. Een donatie aan de voedselbank, een etentje voor vluchtelingen. Maar zo marginaal. En mijn gewone werk leek me vooral te onbelangrijk om verder aan te bouwen. Dus bleef het vooral leeg van binnen. Maar uiteindelijk in de ontmoeting met anderen ontstond er toch nieuwe ruimte om in te bewegen. Ik had het al eerder ervaren in het jaar dat ik intensief het Boeddhisme bestudeerde. Opnieuw leerde ik dat de afscheiding die ik ervaar misschien niet echt is, maar geconditioneerd, een illusie. Dat beter kijken dan helpt om mijn problemen op te lossen. Ik werd in korte tijd als een frontsoldaat meerdere keren met dit inzicht bestookt, totdat ik het op geen enkele manier nog langer kon ontkennen.
Vorm is leegte, leegte is vorm
Zo belandde ik vorige week op een avond bij de sterrenwacht in Utrecht. In een rondleiding door een sterrenkundige leerde ik dat mensen en alle andere materie op aarde uit dezelfde atomen bestaan als de sterren aan de hemel. Dat is geen toeval, maar een fysiologische realiteit. Ik had er nog nooit bij stil gestaan dat wij bestaan uit sterrenstof. En in dezelfde week werd mij de vraag gesteld waar ik eindig en de boom begint. Ik adem uit wat de boom in ademt en net andersom, eindeloos verbonden. Tot slot hoorde ik een podcast die mij erop wees dat we graag denken in vaste vormen, maar dat als je inzoomt op de atomen van bijvoorbeeld een baksteen of een stalen plaat, dat deze gevuld zijn met leegtes en voortdurend bewegen. Vorm is leegte en leegte is vorm.
Alles is één
Deze inzichten baanden de weg voor een hernieuwde ontmoeting met non-dualiteit. Katrijn van Oudheusden schreef er een mooi en praktisch oefenboekje over en opende in een persoonlijke ontmoeting de deur. Ik zal er wellicht later nog eens meer over schrijven, maar het hielp me uit mijn verlamming en in mijn creativiteit om met die bril naar de werkelijkheid te kijken. Of in non-duale termen te spreken: de werkelijkheid te zien. Er is niet een Arjeh èn een boom. Geen Arjeh èn een heelal. Maar één voortdurend veranderende energie. Alles is één. Non-duaal, niet twee.
De oceaan verandert niet door de aanwezigheid van golven, hoe hoog of angstaanjagend ze ook zijn.
Maar waar blijf ‘ik’ dan? Het is verrassend en bevrijdend om bewust te zoeken naar de steller van die vraag. Wat maakt dat ik nu schrijf wat ik schrijf? Als ik erbij stilsta, realiseer ik dat deze tekst wordt geschreven. Maar er is geen aparte schrijver in mij, geen tweede corrector. De plek waar de woorden en zinnen ontstaan is niet te vinden. Er zijn voortdurend gevoelens en gedachtes, maar geen voeler of denker. En ben je alsmaar dingen aan het doen, maar is er geen verkeersleiding die het overzicht behoudt. Er zijn op deze manier bezien maar weinig zaken die vast staan, anders dan dat we ons bewustzijn van ons leven.
Kan ik vliegen?
Vanuit deze observatie zijn er zware en lastige gevoelens over de wereld om mij heen, maar die doen niets af en voegen niets toe aan wie of wat ik ben. Ik dacht terug aan de boeddhistische metafoor: de oceaan verandert niet door de aanwezigheid van golven, hoe hoog of angstaanjagend ze ook zijn. Ik kon ontspannen. Voorzichtig vouwt een vleugeltje zich naar buiten, het gaat vanzelf. Misschien zie je me binnenkort eens vliegen?